طراحی شهری با هدف بهبود کیفیت تعاملات اجتماعی و با تاکید بر پیاده محوری - نمونه موردی:امامزاده اسما

 
چکیده
پياده راهها يا مسيرهاي پياده براي تبديل فضاهاي سكونتگاهي به مكانهاي امن
و لذت بخش براي پياده روي اختصاص داده شدهاند امروزه، در سياستهاي برنامه
ريزي شهري به دنبال تقويت محيط هاي پياده و از بين بردن موانعي هستيم كه
توانايي ما را براي پياده روي آسان و ايمن، محدود مي كند رساله حاضر به
منظور ايجاد شرايطي به منظور ارتقاء كيفي محور پیاده موجود ، افزايش
ارتباطات و تعاملات اجتماعي افراد با يكديگر در محيطي امن و سالم و ارائه
راه کارهایی جهت بهبود وضعیت پیاده راه ها می پردازد در نهایت با انتخاب
گزینه برتر با استفاده از نرم افزار و طراحی مسیر مسيرهاي خاص حركت پياده و
فضاهاي مكث در جهت بهبود كيفيت فضاهاي شهري را مطرح مي كند
 
فهرست مطالب
 
فصل اول(کلیات پژوهش)
مقدمه1
بیان مساله و ضرورت تحقیق1
اهداف تحقیق2
پرسش ها2
روش تحقیق2
قلمرو مکانی2
 
فصل دوم (مبانی نظری)
فضای شهری سرزندگی4
فضای شهری سرزنده4
تعریف پیاده راه5
تاریخچه شکل¬گیری پیاده راه5
تکامل پیاده راه در طول تاریخ6
انواع پیاده راه ها7
مزایای پیاده راه ها9
نقش محورهاي پياده در ارتقاي كيفيت محيط شهری10
دو توجیه¬پذیری عمده برای ایجاد پیاده راه10
توقعات موردی از پیاده راه11
سرزندگی11
انعطاف پذیری12
ایمنی12
تجهیزات محدوده های پیاده12
امکاناتی برای استراحت12
طراحي مناسب سطوح13
مبلمان14
تجهيزات بازي و سرگرمي14
نورپردازی و روشنایی15
گياهان و فضای سبز15
آب نماها16
مراکز تفریحی و ارائه آثار فرهنگی- هنری17
تجربه ایرانی
تجربه اروپایی20
 
فصل سوم(شناخت)
شناخت وضع موجود23
منطقه اصفهان23
تاریخچه و ساختار کالبدی23
منطقه سه اصفهان24
بستر طرح و دلایل انتخاب آن25
بعد رویه ای26
محیط تاریخی26
محیط اجتماعی26
محیط اقتصادی26
بعد ماهوی27
نظام کاربری زمین و فعالیت28
نظام حرکت و دسترسی29
نظام فرم کالبدی31
استخوانبندی فضاهای همگانی36
منظر شهری39
 
فصل چهارم(تحلیل)
مقدمه42
تحلیل اطلاعات42
سوات یکپارچه
اهداف –راهبرد سیاست46
ارایه کانسبت47
کانسبت
148
کانسبت
249
کانسبت
350
نرم افزار اکسپرت چویس51
نتیجه56

فصل پنجم(طراحی)
کانسبت برتر59
محدوده پروژه60
پلان پیشنهادی62
طرح سه بعدی
پیشنهادی63
کاربری
پیشنهادی64
ضوابط
پیشنهادی65
ضوابط کاربری مسکونی65
بلوک بندی و نفوذ پذیری ضوابط جداره و بدنه66
ضوابط کف67
ضوابط حرکت و دسترسی68
ضوابط فرم کالبدی68
ضوابط پوشش گیاهی69
ضوابط مبلمان شهری
ضوابط نور پردازی69
پلان طراحی70
دید های متوالی جزییات طراحی73
نمای پیشنهادی74
مقطع76
دیدپرنده77
طراحی فضای باز79
 
 
بیان مساله و ضرورت تحقیق
توجه به موضو ع "حركت پياده" همواره با نيازها و خواسته هاي انسان در مي
آميزد و مي تواند از پراهميت¬ترين و ضروري ترين موارد در حقوق طبيعي
استفاده کنندگان از فضاي شهر تلقي شودحضور عابران در معابر شبكه دسترسي
اثر زندگي بخش در كالبد شهر دارد ليكن ديده مي شود كه در شهرهاي حاضر كه
به تمام معنا مسخر وسايل نقليه و چيرگي آن بر انسان شده اند، پياده روي
مورد كم توجهي قرار ميگيرد و پياده ها همواره در معرض آسيب و مخاطره جاني و
مالي به سر مي برند به عبارت بهتر ،حركت پياده از دو جنبه اصلي (به عنوان
ركني از سيستم حمل و نقل درون شهري و به عنوان فضايي براي ارتباطات و
برخوردهاي رو در روي اجتماعي) نه تنها منزلتي نيافته است بلكه در زمان حاضر
جايگاهي چنان ناچيز دارد كه حتي به معمول ترين شكل خود به عنوان سيستمي از
حمل و نقل شهري نيز سهمي پيدا نكرده و اين گونه است كه پياده حقوق خود را
پايمال شده مي يابد لذا توجه به مسأله ارتقاء كيفيت محيط ها ي شهري و در
پي آن توجه به افراد پياده در شهر به عنوان عناصر اصلي تشكيل دهنده شهر و
يافتن راه حل هايي جهت به رسميت شناختن عابرين در سطح شهر و ارتقاء كيفيت
محيط هاي شهري به منظور ارتقاء رضايتمندي افراد از اين محيط ها از جهات
مختلف حائز اهميت مي باشد كه مجموعه اين عوامل انگيزه هاي اصلي در مطرح
ساختن موضوع پياده راه براي انجام اين مطالعات بوده و محدوده اطراف
امام¬زاده اسماعیل به عنوان محدوده مطالعاتي جهت تحقيق حاضر در نظر گرفته
شده است
اهداف تحقیق
• شناسایی عوامل موثر بر قابلیت پیاده¬راه سازی
• طراحی مسیر پیاده سرزنده¬تر و منعطف¬تر
• ارتقای کیفی منظر عینی پیاده راه موجود
 
پرسش¬ها
• عوامل موثر بر امکان پیاده راه سازی یک مسیر کدامند؟
• چه عواملی بر سرزنده سازی پیاده راه موثرند؟
• چگونه می¬توان به ارتقای منظر عینی پیاده راه پرداخت؟
 
روش تحقیق
تحقیق حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است ابتدا به مفهوم
پیاده راه و پیاده راه های باکیفیت پرداخته شد، سپس با استفاده از روش
تحلیلی داده¬ها مورد بررسی قرار گرفت روش جمع¬آوری داده در این پایان نامه
به صورت روش ترکیبی است لذا هر دو متدولوژی اسنادی و میدانی استفاده شده
استدر این روش نخست،به مطالعه مباحث ادبی و ادبیات موضوعی تحقیق در این
زمینه پرداخته شده استدر مرحله بعد از داده ها و اطلاعات موجود در رابطه
با شناخت محدوده مورد بررسی پرداخته و برای تکمیل اطلاعات به کمک روش
پیمایشی اقدام شده استدر این زمینه محدوده¬ی اطراف امامزاده اسماعیل به
عنوان بستر مطالعات میدانی تحقیق مورد مشاهده قرار گرفته استبه منظور
تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از تکنیک سوات و برای انتخاب گزینه ی برتر
از نرم افزار expert choice استفاده شده است
 
قلمرو مکانی
محدوده مورد بررسی دربرگیرنده قسمتی از محله¬ی امام زاده اسماعیل در شرق
خیابان هاتف می¬باشد که حوزه¬ی بلافصل آن خیابان هاتف است که حدفاصل میدان
قیام تا چهارراه شکرچیان می¬باشد و حوزه¬ی فراگیر آن منطقه سه شهر اصفهان
از مناطق تاریخی شهر اصفهان است
 

 
2-1 فضای شهری
فضای شهری قسمتی از بافت شهری است که عموم مردم به آن دسترسی فیزیکی و بصری
دارند و بستری است برای فعالیت¬های انسانی و برقراری تعاملات اجتماعی، فضای
شهری صفحه¬ای است که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می¬شود
فضاهای شهری در طول تاریخ بشر همواره عرصه اجرای کارکردهای اجتماعی بوده و
بسیاری از فعالیت¬های وابسته به عرصه خصوصی مانند خانواده نیز به عرصه
عمومی و فضاهای شهری سپرده شده است بنابراین نه تنها همراه با سیر تحول
جامعه عرصه عمومی و فضاهای شهری به طور روزافزونی پیچیده شده و گسترش
می¬یابد، بلکه فضاهای عمومی و شهری نیز به واسطه همین رابطه توسعه
یافته¬اند وما امروز با تنوعی از فضاهای عمومی و اجتماعی مواجهیم که
کرکردهای اجتماعی در آنها جاری است از سوی دیگر فضای شهری به عنوان بستر
مکانی
 
-3 تعریف پیاده راه
خیابان¬های پیاده خیابان¬های منفرد و مجزایی هستند که آمد و شد خودرو از
آن¬ها حذف شده است البته خودروهای خاص در مواقع در اضطراری امکان دسترسی
به آن را دارند و وسایط نقلیه خدماتی و حمل بار نیز طی ساعات خاصی مجاز به
تردد در آن¬ها هستند
در ایالات متحده آمریکا پس از جنگ جهانی دوم این نوع خیابان¬های پیاده با
نام mall شکل گرفتند که بیشتر با مقاصد تجاری در مرکز شهرها بودند و در عین
حال هدفشان ایجاد محیط های مطلوب برای خرید و گردش در شهرها بود
در اکثر نواحی، محدوده مختص پیاده کل عرض مسیر را در بر می¬گیرد و انواع
تسهیلات مناسب برای پیاده در محل تعبیه می¬شوند، و البته مسیر دسترسی
اضطراری نیز در طرح برای خودروهای آتش¬نشانی، پلیس، اورژانس و نظایر اینها
پیش بینی می¬شود (حسینیون 1383)
2-4 تاریخچه شکل¬گیری پیاده راه
خیابان¬های پیاده برای نخستین بار در اواخر دهه 1940 در شهرهای اروپا به
وجود آمده پس از جنگ جهانی دوم و در جریان بازسازی خرابی¬های جنگ و نوسازی
مراکز تاریخی شهرها اندیشه جداسازی معابر پیاده و سواره شکل گرفت دلیل آن
ازدحام بیش از حد سواره بود که به حد هشدار دهنده¬ای رسیده بود
نخستین تجربه¬های آزمایشی در ایجاد منطقه بی ترافیک در شهرهای روتردام
(هلند) و استکهلم (سوئد) به وجود آمد
در اواخر دهه 50خودروهای شخصی از نواحی مرکزی و تاریخی شهرها به دلیل تهدید
مراکز شهرهای اروپا به وسیله ترافیک و تخریب بافت¬های ارزشمد شهری، به
بیرون رانده شدند به طوری که تا سال 1975 تقریبا تمام شهرهای مهم و تاریخی
اروپا ورود اتومبیل ورود اتومبیل را به بخش بزرگی از ناحیه تاریخ و مرکزی
خود محدود کرد و پیاده¬راه¬های تاریخی تجاری در آنها به وجود آوردند
در آمریکای شمالی در اوایل دهه 1960 گرایش بازگشت به مراکز شهری قوت گرفت و
طی ده سال (1970 -1960) ، 150خیابان پیاده در شهرهای آمریکا به وجود آمدند
پیش از این تاریخ، ایده پیاده راه ها در آمریکا شکل نگرفت، چرا که پس از
جنگ جهانی دوم مردم برای فرار از آلودگی، ترافیک و هزینه¬های بالا به
حومه¬ها پناه بردند و مراکز شهرها هر روز خالی¬تر و ناامن¬تر و آلوده¬تر
می¬شدند سپس عده¬ای از طراحان شهری با توجه به مراکز شهرهای اروپایی
دیدگاه خود را نسبت به پتانسیل¬های بالقوه شهر تغییر دادند به همان نسبت
که به نقش خیابان¬ها در شهرها توجه شد، حومه¬ها اهمیت خود را از دست دادند،
چرا که آلودگی ترافیک و مشکلات شهر به آن منتقل شده بود، بحث منابع انرژی و
حفاظت محیط زیست نیز معضل دیگری بود در ضمن، حومه شکل زندگی شهری را به
خود نمی¬گرفت بنابراین علاوه بر بخش مدیریتی و دولتی، مردم نیز مجددا به
شهرها روی آوردند (پاکزاد 1391، 273)
 
جدول 2-1 : تحولات فكري جهان در خصوص پياده راه (ماخذ: پورمحمدی 1389)
دهه 1940 م • خيابانها و فضاهاي ويژه عابر پياده براي نخستين بار در شهرهاي
اروپا
• نخستين تجربه آزمايشي در ايجاد منطقه بي ترافيك در شهرهاي روتردام و استكهلم
دهه 1950م • محدود كردن ترافيك و ايجاد ناحيه پياده در تمام اروپا
• ممنوعيت ورود اتومبيل به نواحي تاريخي و تجاري در اكثر شهرهاي
اروپا،احيائ فضاهاي عمومي،ايجاد خيابانهاي پياده
دهه 1960 تاکنون • ايجاد فضاهاي پياده محوردر نقاط مختلف دنيا مانند ايالات
متحده( 150 خيابان پياده در امريكا)،در اروپا در كشورهاي آلمان،انگلستان،هلند
 
2-4-1 تکامل پیاده راه در طول تاریخ
نگرش پیاده راه سازی نیز مانند بسیاری از اقدامات در طول زمان دچار تغییر و
تحول شده است در ابتدا، یعنی دوره مدرنیسم، سعی شد تا در کنار محیط سواره
یکسری محور مستقل پیاده نیز ایجاد شود از آنجا که خیلی به سواره اهمیت
داده بودند، در مقابل طرح هایی ارائه کردند که محورهای پیاده از محورهای
سواره جدا باشند ولی محورهای پیاده در یکسری از سطوح مثل محلات جواب نداد
و به فضاهایی سوت و کور تبدیل شد پس از آن طراحان فکر می کردند که حتماً
جداره پیاده راه و کف سازی آن باید پر نقش و نقوش باشد و یا بقول خودشان
صحنه پردازی شود ولی بعدها متوجه شدند چیزی که بیشتر مردم را جذب می کند،
رویدادهایی است که در آن فضا اتفاق می افتد حواس مردم کمتر به کالبد است
به همین دلیل سعی کردند، کف سازی پیاده راه را ساده و بدون اختلاف سطح
بگیرند در طرح های اولیه نور فضا را زیاد می کردند ولی دیدند که مغازه ها
را تحت تأثیر می گذارد بعد به این نتیجه رسیدند که نور فضا باید کمتر از
نور مغازه ها باشد تفکر پیاده راه سازی، در ابتدا، میان طراحان شکل گرفت و
به سرعت میان بقیه اقشار انتشار یافت مثلاً در شهر هانوفر آلمان که از
طراحی تا ساختش را تجربه کردم در ابتدا، مغازه دارهای مرکز هانوفر مخالف
پیاده راه سازی بودند چون در ذهنشان جا افتاده بود که راننده ها مشتری های
بالقوه آنها هستند و اگر سواره حذف شود، دیگر مشتری نخواهند داشت ولی بعد
از مدتی، در عمل دیدند که اوضاع درست برعکس تفکر آنها شد مردم از همه جای
شهر می آیند و در پیاده راه ها گردش می کنند حتی عده ای از شهرهای دیگر هم
می آیند و عملاً فروششان بالاتر رفت به جایی رسید که بعد از 6 ،5 سال خود
مغازه داران که در ابتدا مخالفین این موضوع بودند، اتحادیه هایی تشکیل
دادند که علاوه بر طرفداری از پیاده راه سازی، شروع کردند به فشار آوردن به
شهرداری برای ساختن پیاده راه در مسیر مغازه آنها جنبش پیاده راه سازی
آرام آرام شروع شد و نه تنها نیاز اجتماعی شهروندان را برآورده ساخت، بلکه
آدمها را نیز تغییر داد و آنها را اجتماعی تر کرد البته این پاسخگویی به
نیازهای شهروندان در پیاده راه فرایندی تدریجی را طی نمود مثلاً در ابتدا
برای ایجاد ایمنی بعضی جاها نرده گذاشتند یا سعی می کردند افراد را در مسیر
خاصی هدایت کنند اما بعد متوجه شدند این نرده در بعضی جاها حتی خود مخل
ایمنی است برای همین تا آنجایی که توانستند نرده ها را کم کردند زمانی
فکر می کردند بعضی جاها تا آنجا که می شود باید مبلمان شهری گذاشت اما بعد
از مدتی فهمیدند که پیاده راه به حد کافی شلوغ و سرزنده است که کسی نمی
نشیند بنابراین، به این نتیجه رسیدند جز بخشی از مبلمان که واجب است مثل
سطل زباله بقیه را حذف کنند ( شهر، زندگی، زیبایی، شماره 2 (زمستان90))
 
 
2-5 انواع پیاده راه ها
الف- پیاده راه هایی که هیچ وسیله نقلیه ای اجازه تردد درآنها را ندارد
ب- پیاده راه هایی که بعضی وسایل نقلیه بسیار کم سرعت اجازه تردد در آنها
را دارد
ج- پیاده راه هایی که در ساعات خاصی از روز ( معمولا عصرها) و یا روزهای
خاصی ازهفته یا سال مانع ورود وسایل نقلیه می شوند(