مطالعات طراحی و معماری خانه سالمندان - رساله خانه سالمندان

فهرست مطالب
چکیده:    1
مقدمه :    2
طرح مسئله    5
تاریخچه و سابقه تحقیق :    5
اهداف تحقیق :    7
ضرورت تحقیق :    7
روش تحقیق :    8
فصل اول    10
تعاریف و نظریه ها    10
تعاریف    11
1-1 تعریف سالمندی    11
1-1-1 سن زمانی    12
1-1-2 سن جسمی و زیستی    13
1-1-3 سن روانی و عاطفی    13
1-1-4 سن اجتماعی    14
1-2 نظریه های مختلف در مورد سالمندی    14
1-2-1 نظریه نقصان دستگاه ایمنی    14
1-2-2 نظریه پیر شدن سلولی    15
1-2-3 نظریه تغییرات سیستم غدد داخلی    15
1-2-4 نظریه توارثی    15
1-2-5 نظریه فرسودگی    15
1-2-6 نظریه مواد زائد    15
فصل دوم    16
شناخت آسایشگاه سالمندان و خانه تجربه    16
2-1 تحلیل عنوان    17
2-2 مبدأ پیدایش    17
2-3 پیدایش خانه های سالمندان در ایران    18
2-3-1- نتیجه گیری وارایه طرح    25
2-4 پیدایش خانه های سالمندان در جهان    26
2-5 علت پیدایش و مزایای آسایشگاه سالمندان    28
2-5-1-1 معایب خانه سالمندان    29
2-5-2 مهاجرت از روستاها    30
2-5-3 جنگ، اقتصاد بد، خشکسالی    30
2-5-4 غفلت و سوء رفتار    30
2-5-4-1 تعاریف سوء رفتارها در سالمندان    30
2-6 اهمیت موضوع و جایگاه آن در کالبد شهر    32
2-7 بررسی فیزیولوژی و روانشناسی سالمند    34
2-8-1 کلیات    36
مهمترین ویژگی دوران کهنسالی، زوال توانایی جسمی و روانی و آغاز دوران ناتوانی است. از دیدگاه اجتماعی، سالمندی سنی است که انسان به طور مستقل قادر به انجام دادن کارهای خود نیست.    36
جدول (2) آسایشگاه های سالمندان استان تهران بر اساس سن، توانایی و نوع فعالیت مورد علاقه    38
2-8-2 ویژگی های جسمانی    38
2-8-2-1 تغییرات ظاهری    39
2-8-2-2 تضعیف قوای حرکتی و ماهیچه ها    40
2-8-2-3 کاهش عملکرد دستگاه گوارش    41
2-8-2-4 تغییرات عملکردی قلب و عروق    41
2-8-2-5 تغییر در حافظه و هوش    42
2-8-2-6 ضعف بینایی    42
2-8-2-7 ضعف شنوایی    42
2-8-2-8 ضعف حس چشایی و بویایی    43
2-8-2-9 ضعف لامسه    43
2-8-2-10 سایر تغییرات جسمانی    44
2-8-3 نیازهای جسمانی سالمندان    44
2-8-3-2 عوامل تأثیرگذار بر آسایش حرارتی و برودتی سالمندان    45
2-8-3-3 توصیههای طراحی دمای آسایش فضاها    46
2-8-3-4 شرایط محیطی موثر بر آسایش حرارتی    46
2-8-3-5-1 نور طبیعی    49
2-8-3-5-2 توصیههای طراحی نور طبیعی در فضا ها    49
2-8-3-5-3 نور مصنوعی    51
2-8-3-5-4 توصیههای طراحی نور مصنوعی در فضاها    51
2-8-3-7 توصیههای طراحی تأثیر رنگ در فضاها    54
2-8-3-8 نوصیههای طراحی و نکات فضایی    55
2-8-4 ویژگیهای روانی، احساسی و شخصیتی سالمندان    57
2-8-4-2 جنبههای روانشناختی    58
2-8-4-3 جنبههای جامعه شناختی    59
2-9 مراکز خدماتی روزانه    62
2-9-2 مدت زمان حضور استفاده کنندگان    64
2-9-3 فعالیتهای معمول در مجموعههای روزانه    64
جدول(3) فعالیتهای پیش بینی شده در مجموعههای خدماتی روزانه    65
2-10 تکنولوژی و سالمندان    66
نقشه هوایی آسایشگاه کهریزک سال 1384    75
3-2-2 خانه سالمندان در حاشیه دریا (ساحل نیوجرسی)    110
3-2-3 اقامتگاه سالمندان "میدوویو" (کانکاکی، ایلینویز)    111
3-4 ارزیابی مطالعات موردی    113
فصل چهارم    120
استانداردهای طراحی    120
4-6 استانداردهای طراحی    121
4-6-1-1 توصیههای طراحی    122
4-6-2 جهت گیری مناسب    123
4-6-3 ورودی اصلی    124
فصل پنجم    171
تأثیرات اقلیم در طراحی    171
1-5  تأثیرات اقلیم درطراحی وسایت    172
5-3-1ویژگی های معماری بومی در مناطق گرم وخشک    173
5-3-1-2تعداد ومساحت بازشوها در منطقه گرم وخشک    174
فصل ششم    177
ضمینه های ماهیتی وفیزیکی جهت طراحی سایت    177
6-1طراحی سایت:    178
پیوست ها    182
منابع و مآخذ (داخلی)    189
منابع و مآخذ(خارجی)    191
چکیده:  
هنگامی که فردی سالمند به یک آسایشگاه سالمندان سپرده می شود ، در واقع مرحله ای جدید از زندگی خود را آغاز می کند . با توجه به تجارب و دانشی که این شخص در زندگی خود کسب کرده ، این دوران می تواند از    پربار ترین دوران زندگی او باشد . فردوسی با 71 سال عمر کتاب معروف خود ، شاهنامه را در پایان عمر تمام کرد. شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی 82 سال عمر کرد و تا آخرین دوران زندگی به نصایح و اندرز اشتغال داشت .چرچیل نخست وزیر انگلستان ، با 91 سال عمر برنده ی جایزه نوبل در ادبیات و سیاستمدار مطرح دوره ی خود بود . میکل آنژ در 81  سالگی ، رایم اثر مشهور خود را عرضه داشت و تا آخر عمر در کلیسای سن پیر مشغول کار بود . از این نمونه ها در تاریخ بشر فراوان است . پس اولین گام در طراحی مرکزی برای سالمندان ، تغییر نگرش نسبت به افراد سالخورده است . اگر دید ما به این افراد ، به صورت افرادی بیمار ، ناتوان و نیازمند مراقبت باشد ، ناگزیر طراحی ما به بیمارستان شبیه خواهد شد .  آسایشگاه سالمندان در واقع تنها نقش محل سکونت را برای سالمندان ایفا نمی کند ، بلکه این مکان محل برخوردهای اجتماعی ، شرکت در مراسم مذهبی و جشن ها ، آموزشی ، کارهای دستی گذران اوقات فراغت ، ورزش و تفریح او خواهد بود . بنابراین لزوم تنوع و انعطاف پذیری در طرح چنین فضایی واضح است .
مقصود اصلی در این پروژه ارائه رهنمودها و معیارهای طراحی معماری خانه های سالمندان مناسب سالمندانی است که از ذهن و جسم فعالی برخوردار می باشند و یا از برخی جنبه های دارای معلولیت جسمی هستند و احتیاج به مراقبت پزشکی ، تغذیه و بهداشت در شرایط خاص دارند . آسایش و ایمنی سالمندان از نکات مهم در طراحی خانه برای سالمندان می باشد که با رعایت استانداردهای موجود و در نظر گرفتن فرهنگ زیستی و شرایط جسمی این رده سنی تأمین خواهد شد . 
امکانات درمانی یکی از اساسی ترین نیازهای این دوران به شمار می رود که با ایجاد درمانگاه بخش فیزیوتراپی و استخر ( هیدروتراپی ) و دیگر تسهیلات بهداشتی و درمانی در طرح به این مسئله توجه شده است . علاوه بر این سعی شده تا با طراحی منظری مناسب محیطی آرام ، زیبا ، و صمیمی به وجود آید تا علاوه بر حفظ ارتباط افراد با فضای باز ، سلامت جسمی و روانی آنان نیز تأمین گردد . ایجاد مسیرهای پیاده روی ، دوچرخه سواری ، فضای باغبانی و طراحی فضای بازی برای کودکان از جمله راهکارهایی می باشد که جهت ارتقاء کیفیت مکانی در نظر گرفته شده است و در پاسخ به نیازهای اجتماعی و حفظ ارتباط سالمندان با جامعه نیز  فضاهایی چون سالن اجتماعات ، کلاسهای فرهنگی هنری ، انجمن ها و ... در طرح پیش بینی شده است .
مقدمه :
« الله الَّذی خَلَقَکُم مِن ضَعفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعدِ ضَعفٍ قُوَّهٌ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعدِ قُوَّهٍ ضَعفًا و شَیبَهً یخلُقُ ما یشآءُ و هُوَ العَلیمُ القَدیر » ( قرآن کریم ، جزء 21 ، سوره 30 روم ، آیه 54 )
 « خداوند آن کسی است که شما را در ابتدا از جسمی ضعیف وناتوان ( نطفه ) آفرید ، آنگاه پس از ضعف و ناتوانی (کودکی ) توانا کرد و باز از توانایی ( دوره جوانی ) به ضعف و سستی پیری برگردانید ، که او هر چه بخواهد خلق می کند ، زیرا خداوند به همه عالم دانا و به هر چه خواهد تواناست ». 
تجسم دوران گذشته ، آمیزه ای است از رویدادهای تلخ و شیرین در ارتباط با بستگان و دوستان که ساختار خاطرات را شکل می بخشد . خاطرات که هیچ گاه نمی تواند به دور از مرور ذهنی باشد به گونه ای است که روح آدمی را به هنگامی که به سن کهولت می رسد ، به سختی می آزارد ، چرا که او با احساس به کهولت گراییده است آن را در خلوت تنهایی که جز کهولت ، هیچ نمانده است لمس می کند . 
پدیده سالمندی سیر طبیعی است که در آن تغییرات فیزیولوژکی و روانی ویژه ای در بدن رخ می دهد . چشم ها ،  گوش ها ، عضلات بدن دستخوش تغییرات هماهنگ می شوند . که روند پیری خوانده می شوند . افراد سالمند زودتر خسته می شوند و جنبش و تحرکش کمتر می گردد .
دوره سالمندی چون دیگر مراحل روزمره از زندگی است که به اندازه دوران جوانی مستلزم پشت سرگذاشتن است . دورانی که در آن فرد به بهای گذراندن سالهایی چند از زندگی خود به تجربه و پختگی  دست می یابد تا بتواند به دیگران از توشه تجارب خود نصیبی برساند .
« برای بسیاری از افرادی که به سن پیری نزدیک می شوند شماری از دگرگونیها ی مهم اجتماعی به وقوع می¬پیوندد . آنان که کودکانی را بزرگ کرده اند ناگهان خود را تنها می یابند ، آنانی که فعالیت کاری زیادی داشتند با بازنشستگی و زندگی با حقوق کم مواجه می شوند، برای بعضی دیگر این دگرگونی با از دست دادن همسر و برای دیگران با از دست دادن درآمد نمایان می شود و به طور کلی آنچه که مسلم است دیر یا زود همگان با این موقعیت روبرو می شوند که دیگر جوان نمی شویم و آن وقت به لحظه ای می رسیم که در آن هرگز نمی توانیم زمان ورود به پیری را تعیین نماییم . » 
تا مدتها پیش سالخوردگان در اکثر نقاط دنیا در خانواده های گسترده زندگی می کردند . به این معنا که نسل قدیمیتر با فرزندان و نواده ها و احتمالاً سایر بستگان خود در یک مکان زنددگی می کردند . در آن دوران معمولاً سالمندان اقتدار خود را برای اعضای خانواده حفظ می کردند و افراد جوانتر را برای پذیرش نقشهای مسئولیت دار آماده می کردند و نقش سرپرستی و نظارت خود را نیز تا حدوی رها می کردند و در نتیجه قبول سالخوردگی برای افراد در چنین شرایطی راحت تر بود. خانواده هسته ای که تنها از والدین و فرزندان تشکیل می شود در دنیای معاصر رایج ترین مشکل خانواده است که نسل قدیم در آن جایی ندارد . 
« از آنجا که سالخوردگان جدا از خانواده هسته ای زندگی می کنند . جوانان عملاً کمتر فرصت رسیدگی به آنان را می یابند و در مقیاس ضعیف تری مورد حمایت اجتماعی قرار می گیرند به عبارت دیگر اعضای مختلف یک خانواده در واحدهای خانوادگی پراکنده زندگی می کنند و در آن سالخوردگان از فرزندانی که بزرگشان کرده اند جدامی شوند . در نهایت سالهای پایانی زندگی خود را در شرایط منزوی و یا به گونه ای از افسردگی سپری  می کنند .